AA muhabirinin derlediği bilgiye nazaran, yüksek enflasyon, para ünitelerine inancı azaltmanın yanı sıra yatırımları, para siyasetlerine itimadı ve gelir dağılımını olumsuz etkiliyor.
Uzun yıllar yüksek enflasyona maruz kalan ülkeler, paralarından sıfır atarak, ulusal para ünitelerine itimadı yine tesis etmeyi değerli bir seçenek olarak görüyor.
Paradan sıfır atılmasının başarılı olabilmesi için siyasi, ekonomik ve ruhsal birtakım ön kuralların gerçekleşmesi ehemmiyet taşıyor.
TÜRKİYE’Yİ PARASINDAN 6 SIFIR ATMAYA GÖTÜREN SÜREÇ
Türkiye’de 1970’lerden sonra yaşanan yüksek ve kronik enflasyonist süreç, birtakım ekonomik kıymetlerin milyarlar, trilyonlar, hatta katrilyonlarla tabir edilmesine yol açmıştı.
Vatandaşlar, 1981 yılından itibaren ortalama 2 yılda bir, daha büyük bedellerdeki yeni banknotlarla tanışmak zorunda kaldı. Cumhuriyet’in ilanından 1991 yılına kadar en büyük banknot 50 bin lira iken, 10 yıl içinde 400 katlık bir artışla 20 milyon liraya kadar yükseldi.
2001 krizinden sonraki devirde uygulanan sıkı maliye ve istikrar siyasetleri sonucu enflasyon düşme eğilimine girerken, iktisada de inanç geldi. Böylelikle, 31 Ocak 2004’te, Türk lirasından 6 sıfır atılması ve 1 milyon liranın 1 Yeni Türk Lirasına (YTL) eşitlenmesini öngören ilgili kanun çıkarıldı.
1 Ocak 2005’te de paradan 6 sıfır atılarak, Yeni Türk Lirası banknotlar tedavüle girdi.
“6 SIFIR ATILMASI İHTİLAL NİTELİĞİNDE”
O tarihte Başbakan olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türk lirasından 6 sıfır atılmasındaki temel gayenin, ulusal para ünitesine yine itimat ve prestij kazandırmak olduğunu belirtmişti. Paradan sıfır atılmasının, enflasyonla çabada elde edilen tarihi muvaffakiyetin bir sonucu olduğunu tabir eden Erdoğan, şu değerlendirmede bulunmuştu:
“Yeni Türk Lirasına geçişle vatandaşlarımız ceplerinde Türk lirası taşımaktan gurur duyacak. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde birinci sefer gerçekleşen bu uygulama bir ihtilal niteliği taşımaktadır. Bu uygulamayla öncelikle günlük hayat ve ekonomik aktiviteler çok büyük oranda kolaylaşacak.”
TÜRK LİRASI SİMGESİNE KAVUŞTU
Türk lirasına kazandırılan prestijin perçinlenmesi ve dünyada bilinirliğinin artırılması maksatlarıyla Türk lirasına bir simge kazandırmak üzere Merkez Bankası tarafından bir “TL Simge Yarışması” düzenlendi.
Türk lirası simgesi 1 Mart 2012’de kabul edilerek, bugün de kullanılan halini aldı. Simgede, Türk lirasının ve Türkiye iktisadının iki besbelli özelliği olan “güven” ve “istikrar içinde yükselen değer” kavramları ön plana çıkartıldı.
Türk lirasının değer saklama aracı olarak “güvenli bir liman haline geldiği” vurgulandı.
Türk lirasına prestijini kazandırmak için paradan 6 sıfır atılmasının üzerinden 15 yıl geçti. O devir yapılamaz olarak düşünülen bu başarılı atılım, yakın tarihin en tanınan ekonomik atılımları ortasında gösteriliyor.
MERKEZ BANKASI DANIŞMANLIK YAPTI
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, ülkenin bu mevzuda edindiği tecrübeyi kimi ülkelerle de paylaştı. Merkez Bankası, misal adımları uygulamak isteyen Romanya, Azerbaycan, Zimbabve, Afganistan ve Gana’nın da ortalarında olduğu ülkelere danışmanlık sağlandı.
DÜNYA ÖRNEKLERİ
Dünya genelinde de paradan sıfır atılmasının birçok örneği bulunuyor. Yaklaşık 100 yılda 50’den fazla ülke paradan sıfır attı. Parasından fazla sıfırları atan birinci ülke 1923’te Almanya oldu.
Bugün AB üyesi olan pek çok ülke de geçmişte emsal formülü izledi. Almanya, Fransa, Finlandiya, Macaristan ve Yunanistan bunlardan birkaçı olarak öne çıktı. Ülkeler, ulusal paralarından geçmişte 4, 5, 6, 9 hatta 12 sıfır bile attı.
Bu mevzuda en enteresan ülke olan Brezilya, 1930’dan bugüne parasından 6 seferde toplam 18 sıfır attı ve parasının ismini 8 defa değiştirdi.
